Tarsus’ta, TOK otobüsünde seyahat eden Özgecan Aslan’ın katledilmesinin arkasında yatan temel neden, toplumsal bozukluklar olmakla beraber, yadsınamayacak bir neden de, Türkiye’deki kentsel ve bölgesel toplu ulaşımdaki ilkellik ve başı boşluktur.
İklim değişikliğine yol açan karbon salınımlarının azaltılması, ulaşımda zaman ve mali kayıpların azaltılması, kentsel ve bölgesel yaşam alanlarının daha etkin kullanılması amacıyla, ulaşımın büyük ölçüde toplu olarak yapılması gereği, bugün, bütün duyarlı çevreler tarafından kabul edilmektedir. Toplu ulaşımın ilkel yöntemlerle sürdürülmesi, ekonomisi uygun olanları bireysel ulaşıma yöneltmekte, ilgili bireysel ulaşım aracı da çoğunlukla otomobil olunca, toplu ulaşıma yönelme hedefinden sapılmaktadır.
Çukurova, coğrafya ve nüfus yoğunlaşması bakımından, büyük bir metropol özellikleri taşımasından, bölge içi ulaşım trafiği çok yüksektir. Bölge, birçok yönden bir bütün teşkil etse de, bölgenin dört ile bölünmüş olması, her ilin bölgesel ulaşım planlarını kendi içinde yapmasına neden olmaktadır. Çukurova bölgesel ulaşım planlarını yapmakla sorumlu Ankara’daki Ulaşım Bakanlığı’nın da merkezsel yetersizlikleri, Çukurova’da bölgesel ulaşımın, plansız bir şekilde oluşan, bireysel kazanca dayalı, sistemsiz ve denetimden yoksun, otobüs ve minibüs kooperatifleri tarafından yürütülmesine neden olmaktadır.
Çukurova’da Bölgesel Toplu Ulaşımda devrimsel değişiklikler gerekmektedir. 2014 seçimleri ile beraber, Büyükşehir Belediyelerinin ilin tamamına hizmet vermeye başlamaları, bu değişikliklerin yapılması için fırsat oluşturmaktadır. Çukurova’daki Büyükşehir Belediyeleri, Hatay, Adana ve Mersin ile büyükşehir olmayan Osmaniye Belediyesi biraraya gelerek, Çukurova’da bölgesel toplu yolcu ulaşımını tek bir çatı altında toplayacak bir ulaşım kooperatifi kurmalıdır. Dört belediyenin mali katkısıyla, kooperatifin altyapısı (hizmet binaları, durak ve istasyonları) oluşturulmalı, kooperatife büyük ve çevre dostu toplu ulaşım araçları alınmalıdır. Bu kooperatife, yaşam standartları daha da arttırılacak şekilde, halen hizmet veren, TOK, Koç, Karataş, Yumurtalık, İskenderun ve diğer bütün otobüs kooperatiflerine bağlı şoförler ve çalışanlar, toplu taşıma araçlarıyla birlikte alınmalı ve mevcut kooperatifler lağvedilmelidir. Katılımcı anlayışı sahip olacak yeni kooperatifin yönetimini üstlenecek Yürütme Kurulu, bu dört ilde yaşayan vatandaşların oylarıyla seçilmelidir. Lağvedilecek mevcut ulaşım kooperatifleri bireysel çıkar ortaklığına dayalı iken, yeni kooperatif, halkın kontrolünde, toplumsal çıkarları öne çıkaracaktır.
Bölgesel toplu ulaşımın tek çatı altına alınması, sistemsel gelişmenin önünü açacağından, birçok yeniliği de beraberinde getirecektir. Mevcut sistemin aksine, bir kentin birçok noktasından, başka bir kentin birçok noktasına hizmet verecek ulaşım araçları devreye girecektir. Bu konu özellikle Adana için önem arzetmektedir. 1.7 milyon nüfuslu kentten, bir-iki saat ötedeki diğer kentlere giden ulaşım araçları şehrin sadece bir noktasından kalkmakta, bu da yolcuların o noktaya ulaşmak için, bir ve bazen iki ulaşım aracına daha binmesine yol açmakta, ve bazen de yolcuları otomobile yöneltmektedir. Örneğin, Turgut Özal bulvarında oturan bir kişinin, Mersin’e gitmesi için İstasyon Meydanı’na ya da eski Atilla Altıkat köprüsü civarına gitmesi gerekmektedir. Özal bulvarından yolcu toplayıp, otobandan Tarsus ve Mersin’e gidecek bir otobüs, insanları toplu taşımaya yöneltecek ve zaman kayıplarını azaltacaktır. Tek çatı altına almanın getireceği diğer yenilikler ise, Kentkart benzeri otomatik ödeme sistemi ile akıllı telefon veya durak bilgisayarlarına yüklenebilecek, çevrimiçi güzergah ve kalkış saati uygulamaları ile yolcuların, nereye nasıl gidecekleri bilgisine çok çabuk ulaşmalarını sağlayacak sistemlerdir. Özelleşmesi gündemde olan, Adana-Mersin Bölgesel Tren hattının da işletmesini yeni kooperatifin alması, bölgesel ulaşım ağını çok daha kuvvetlendirecektir.
Tek çatı alınmış ve katılımcı bir yapıya sahip bir bölgesel toplu ulaşım sistemi, Çukurova’da bölgesel ulaşımın daha güvenli hale gelmesini sağlamakla beraber, otomobil kullanmaya olan yönelimi azaltacak, bu sayede atmosfere karbondioksit ve zehirli gazların salınımını asgariye indirecektir. Aynı şekilde, otomobil kullanımdan dolayı oluşan trafik sıkışıklığı önlenecek ve yol genişletmelere ve diğer gereksiz karayolu yatırımlarına gerek kalmayacaktır. Bölgesel toplu ulaşım sisteminin getireceği düzenle, zaman kayıpları önleneceği gibi, yolcular güvenli ve konforlu bir şekilde seyahat etmeleri sağlanabilecektir.
Adana Çevre Platformu
10 Mart 2015
Adana Ekoloji Derneği girişimi 